ملاصدرا، خیابانی نو در اراضی قدیمی ونک
موقعیت مکانی خیابان ملاصدرا تهران
از نظر تقسیمات منطقهای خیابان ملاصدرا تهران و خیابان شیراز شمالی در منطقه سه و محدوده ونک واقع شدهاند و خیابان شیراز جنوبی در منطقه 6 قرار دارد. خیابان ملاصدرا دقیقا از غرب میدان ونک آغاز میشود، این خیابان یک خیابان شرقی- غربی است و در انتها با انحنایی به سمت شما به بزرگراه چمران متصل میگردد. بزرگراه کردستان و خیابان شیخ بهایی دو خیابان اصلی هستند که خیابان ملاصدرا آنها را قطع میکند. از دیگر خیابانهای اصلی که با ملاصدرا تقاطع مشترک دارند، میتوان به خیابانهای شاد (در جنوب)، پردیس شرقی (در شمال)، شیرازی (در شمال و جنوب)، گلشن (در شمال) و خوارزمی (در جنوب) اشاره کرد.
موقعیت مکانی خیابان شیراز
خیابان شیراز شمالی از خیابان پردیس غربی آغاز میشود و پس از گذشتن از بزرگراه همت خیابان شیراز جنوبی شروع میشود. خیابان شیراز جنوبی با پیوستن به خیابان 64 ام و بزرگراه کردستان به پایان میرسد خیابانهای مهم زیادی به خیابان شیرازی میرسند یا آن را قطع میکنند که میتوان به خیابانهای حاضری، لادن، حکیم اعظم و معصومی در بالای خیابان ملاصدرا و خیابانهای گرمسار، سامان، سهیل (قانعی راد)، اتحاد و برزیل غربی در جنوب ملاصدرا تا حد فاصل همت اشاره کرد.
تغییر نام خیابان سهیل به دکتر محمدامین قانعی راد
خیابان سهیل در شرق خیابان شیراز جنوبی قرار دارد و در انتهای خود به خیابان برزیل غربی میرسد در سال 1397 به تصویب شورای شهر تهران به نام خیابان دکتر محمدامین قانعی راد از نخبگان و پیشکسوتان جامعهشناسی ایران، تغییر یافت. شهردار تهران با بیان اینکه ارزشگذاری برای ارزشهای شهر یکی از وظایف مدیریت شهری است از تغییر نام این خیابان خبر داد (روزنامه ایران، 11/ 10/ 1397).
موقعیت مکانی خیابان شیخ بهایی
خیابان شیخ بهایی از میدان شیخ بهایی در شرق ده ونک آغاز میشود و از شمال تا جنوب امتداد مییابد. خیابانهای مهمی که با شیخ بهایی تقاطع دارند، خیابان صائب تبریزی، خیابان ملاصدرا، خیابان سامان، بزرگراه همت، بلوار ایرانشناسی و خیابان 64 ام هستند. خیابان شیخ بهایی در انتها به بزرگراه حکیم میرسد.
خیابان شیخ بهایی و جایگاه آن در محله ونک (برگرفته از سایت تهران من)
مسیرهای دسترسی به خیابان ملاصدرا
خیابان ملاصدرا دقیقا در حد فاصل ارتباطی شرق و غرب تهران قرار گرفته است. همسایگی این خیابان با خیابان ولیعصر، باعث شده تا به خطوط اتوبوس تندروی شهری تجریش- راهآهن دسترسی پیدا کند. همچنین ایستگاه تاکسی میدان ونک دقیقا در شما این خیابان قرار گرفته است.
در سال 1391 شبک? حمل و نقل عمومی در محله ملاصدرا تهران بهسازی، بازپیرایی و تجهیز شد (روزنامه رسالت- 23/5/1391). با بهبود این شبکه و گسترش ناوگان اتوبوسرانی آن، کمبود خطوط مترو و قظار شهری کمتر به چشم میخورد.
مسیرهای دسترسی به خیابان شیراز
خیابان شیراز در حد فاصل دو بزرگراه کردستان و خیابان شیخ بهایی قرار دارد و از این نظر دسترسی به آن سهل و آسان است. همچنین قرار گرفتن مراکز مهم اداری، تجاری و فرهنگی در آن این خیابان را تبدیل به یک خیابان مرکزی در شهر تهران کرده است که مسیر تاکسیها و اتوبوسهای زیادی از نزدیکی آن میگذرد.
مسیرهای دسترسی به خیابان شیخ بهایی
از طریق سامان? اتوبوسرانی میتوان به خیابان شیخ بهایی دسترسی داشت. ایستگاه شیخ بهایی در بزرگراه همت و زیر پل همت قرار دارد. این ایستگاه همچنین برای کسانی که قصد مراجعه به بیمارستان بقیه الله را دارند بهترین مسیر دسترسی را فراهم میکند.
نقشه محدوده ملاصدرا، خیابان شیرازی و خیابان شیخ بهایی
مراکز خدماتی محله ملاصدرا تهران
خیابان ملاصدرا و موقعیت آن در نزدیک اکثر مراکز اداری و دولتی تهران باعث شده تا اکثر بانکها شعبهای در این خیابان داشته باشند. بانک ملی، تجارت، صادرات، شهر، رسالت، دی، آینده، ملت، کارآفرین، پارسیان، گردشگری و غیره. پس اگر برای کارهای بانکی خود، نیاز به مراجعه به بانکی داشته باشید میتوانید مطمئن باشید که بانک مورد نظرتان را خیابان ملاصدرا و یا حداقل در خیابانهای اطراف آن پیدا خواهید کرد. مرکز ام آر آی ملاصدرا و بیمارستان بقیه الله از مراکز درمانی در این محدوده است.
کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان نیز در این خیابان قرار گرفته است.
از دیگر مراکز خدماتی خیابان ملاصدرا با سابقهای زیاد، فروشگاه بزرگ ملاصدرا است که از مجموعه اتحادیه تعاونیهای مصرف محلی ایران است. این فروشگاه انواع و اقسام کالاهای مصرفی خانواده اعم از خوراکی و وسایل خانه را ارائه میدهد.
تعاونی مصرف محلی ایران در خیابان ملاصدرا
یکی از مجتمعهای ورزشی بزرگ تهران به نام رویال ونک در تقاطع خیابان ملاصدرا و شیراز شمالی قرار گرفته است. این مجتمع ورزشی خدماتی مانند استخر، حمام سنتی، ماساژ تراپی و باشگاه بدنسازی را ارائه میدهد.
ایستگاه آتشنشانی چهل و سوم تهران نیز در تقاطع خیابان ملاصدرا و شیخ بهایی واقع شده است.
وضعیت املاک در ملاصدرا تهران
هرچند به نظر میرسد ملاصدرا منطقهای اداری باشد ولی از نظر شرایط سکونت نیز جایگاه خوبی دارد. این منطقه یکی از مناطق خوشنشین تهران است. بسیاری از خانوادههای ثروتمند در اینجا ساکن هستند که همین باعث افزایش نرخ قیمتهای اجاره و خرید مسکن در ملاصدرا شده است. قیمت املاک با توجه به سال ساخت، قرار داشتن در خیابانهای اصلی یا فرعی و نوع کاربری آن متفاوت است.
مراکز خدماتی خیابان شیراز تهران
خیابان شیراز بورس خرید مصالح ساختمانی و بهداشتی در تهران است. اگر شما برای خانه یا محل کارتان احتیاج به کاشی، سرامیک، کاسه و سنگ توالت و دستشویی و شیرآلات ساختمانی داشته باشید میتوانید به این خیابان بیایید. انواع و اقسام این محصولات، ایرانی و خارجی با تنوع بالا در این خیابان فروخته میشود. مطمئنا دست خالی باز نخواهید گشت.
شعبه ارزی- ریالی بانک ملی در خیابان شیراز شمال روبروی برج ایران سکنا است. ساختمان پردیس بانک رفاه و مهمانسرای شرکت هم در نزدیکی خیابان شیراز شمالی، خیابان حاضری قرار دارد. بانکهای سرمایه، کشاورزی و مسکن هم در خیابان شیراز شمالی شعبه دارند.
دفتر مرکزی کاخان? سیمان آبیک در تهران در خیابان شیراز شمالی، تقاطع ونک و آرارات جنب کلانتری 145 ونک است که با توجه به بورس بودن خیابان شیراز در محصولات ساختمانی وجود این دفاتر و مراکز در آن واضح است. شما میتوانید دفاتر فروش و نمایندگی بسیاری از شرکتهای معتبر در زمینه ساختمانسازی را در این محدوده بیابید.
بورس مصالح ساختمانی در خیابان شیراز (برگرفته از سایت تجارت نیوز)
وضعیت املاک محله شیراز تهران
محله شیراز از محلههای قدیمی تهران است. اولین ویلاها و مجتمعهای این خیابان بودند که محله ونک را صورت شهری بخشیدند. ویلاهای قدیمی آن از بناهای جدید کیفیت بهتری دارند و از نظر زیبایی نیز طراحی ستونهای و نمای بیرونی خانهها جذابتر است. املاک این منطقه به خاطر قرار داشتن در منطقهای تجاری- اداری قیمت بالایی دارند.
به طور کلی در سال 92 یک بررسی در تقاضای مسکن در اطراف میدان ونک و خیابان شیراز نشان داد که برخلاف انتظار دست اندر کاران حوزه مسکن، که فکر میکردند مردم به خانههای نوساز و کم واحد علاقه بیشتری دارند، تقاضای مصرفکنندگان به سمت آپارتمانهایی در مجتمعهای قدیمی مانند برجها بوده است. حتی یک آپارتمان نوساز با همان متراژ از نظر قیمت از واحدهای قدیمی مجتمعها ارزانتر بوده است (روزنامه شرق، 24/ 8/ 1395). شاید دلیل این تغییر ذائقه امکاناتی است که در این برجها ارائه میشوند. بسیاری از این برجها خدمات رفاهی قابل توجهی از قبیل فضای سبز، سیستمهای مرکزی مخابراتی، پارکینگ مناسب، نگهبانی و جمعآوری زبالهها دارند. همچنین متراژ آنها برخلاف خانههای آپارتمانی نوساز بیشتر است و کسانی که علاقهمند به داشتن خانههای بزرگ هستند میتوانند با خرید منزل در برجهای این منطقه هم از خدمات بهتر و هم از فضای بزرگتری استفاده کنند. همین باعث شده بود تا در سال 1392 با وجود رکود بازار مسکن، هنوز برجهای این محدوده از بازار خوبی برخوردار باشند.
مراکز خدماتی خیابان شیخ بهایی تهران
خیابان شیخ بهایی هم مانند خیابان شیراز دو وضعیت کاملا متفاوت را در شمال و جنوب بزرگراه همت تجربه میکند، به طوری که در قسمت شمالی آن مراکز خدماتی فراوان، رستورانهای متعدد و مراکز آموزشی بسیاری وجود دارد و در قسمت جنوبی پس از بزرگراه همت ساختمانهای اداری و دولتی بیشتر فضا را اشغال کردهاند. البته دو مجتمع بزرگ برجهای آ. اس. پ و ونک پارک در شرق این خیابان، دارای فروشگاه، پاساژ و مراکز خدماتی مورد نیاز ساکنان و کارمندان ادارات اطراف هستند. ساختمان شرکت مخابرات، مجتمع اداری شیخ بهایی، مرکز پزشکی شیخ بهایی، بیمارستان بزرگ و مجهز بقیه الله در این خیابان قرار دارند.
همچنین هتل و رستوران تاج محل در بالای بزرگراه همت از معروفترین رستورانهای بینالمللی تهران است که علاقهمندان به غذاهای هندی میتوانند برای تجرب? یک غذای باکیفیت و خوشمزه هندی به آن مراجعه کنند.
برجهای کوی نوبنیاد ونک
وضعیت املاک محله شیخ بهایی تهران
همانطور که اشاره شد خیابان شیخ بهایی دارای هویتی تجاری است و ساختمانهای اطراف آن بیشتر بدین منظور به کار میروند با این وجود دو مجتمع بزرگ ونک پارک و آ. اس. پ با داشتن خدمات رفاهی و تجاری بسیار از جاذبههای این منطقه برای زندگی هستند. رستورانها و فروشگاههای این دو برج بسیار معروفند و بسیاری از ساکنین اطراف مثل شهرک والفجر از این مراکز استفاده میکنند.
فضای سبز محله ملاصدرا، خیابان شیراز و شیخ بهایی
طبق آمار منتشر شده فضای سبز این محدوده به نسبت فضای شهری آن کم است و این از مشکلات بزرگ منطقه است. شاید دلیل آن وجود بیش از حد مراکز اداری و تجاری و ارزش بالای زمین در منطقه است که باعث شده مجالی برای ساخت فضای سبز باقی نماند. با این حال چند بوستان و پارک شاخص تهران در این منطقه قرار گرفته است.
مراکز فرهنگی، هنری و آموزشی در محدوده ملاصدرا، خیابان شیراز و شیخ بهایی
محله ملاصدرا تهران دارای مراکز فرهنگی بسیاری است که نام بردن از تک تک آنها کاری دشوار است برای همین ما به ذکر چند نمونه شاخص آن اکتفا میکنیم:
1- نگارخانه مس: این نگارخانه از قدیمیترین بخشهای محله ملاصدرا تهران است و قدمت آن بسیار بیشتر از خود خیابان ملاصدرا و مناطق اطراف آن است. در سال 1338 جمعی از هنرمندان در آن نمایشگاهی گروهی برپا کردند. این مرکز فرهنگی و هنری در سال 1367 مجددا با هدف معرفی هنر و هنرمندان گمنام ایران راه اندازی شد. تمرکز نگارخانه بر هنرهای نفیس قلمزنی، تذهیب و معرق است. آدرس دقیق نگارخانه، خیابان ملاصدرا، خیابان شیراز شمالی، خیابان زایندهرود، مجتمع پارک پرنس میباشد.
2- نگارخانه بنفشه: خیابان ملاصدرا، خیابان شیخ بهایی، خیابان دانشور
3- نگارخانه نقطه: خیابان شیراز شمالی، کوچه حکیم
4- گالری آرته: خیابان شیراز جنوبی، بلوار علیخانی، بیست متری گلستان، دوازده متری دوم
5- باغ ایرانی: باغ ایرانی یکی از معروفترین بوستانهای تهران است. این بوستان با قدمتی بالا در کنار ده ونک قدیمی شناسنامه هویتی منطقه نیز محسوب میشود. پس از گسترش فضاهای اداری و تجاری در محدوده ونک، نیاز به یک فضای سبز برای استفاده ساکنان احساس میشد. به این ترتیب مهندسای فضای سبز با تکیه بر اصالت این منطقه و درختان بلند آن یک پارک با طراحی و الهام از باغهای ایرانی و نقشمایههای اسلامی طراحی کردند. این بوستان 34000 متر مربع وسعت دارد و چهار سر در زیبا و اصیل ایرانی ورودیهای اصلی آن را تشکیل میدهد. این بوستان با داشتن رمپ برای معلولان از بوستانهای استاندارد شهری است. از فضاهای دیگر آن کوشک مرکزی با رستوران و چایخانه، کتابخان? عمومی با فضای مطالعه، زمین بازی کودکان، محل ورزش و زمین ورزشی روباز است. همچنین مراکز خرید و تفریحی بسیاری مثل شهر کتاب، برج آفتاب، مرکز خرید سئول، مرکز خرید ونک و رستورانها و طباخیهای محله ملاصدرا تهران در نزدیکی آن قرار دارند.
باغ ایرانی و عمارت مستوفی در آن (برگرفته از سایت همشهری آنلاین)
6- پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی: این پژوهشگاه وظیفه مطالعه در زمینه علوم انسانی را دارد و دارای انتشارات و دورههای آموزشی در مقاطع آموزش عالی است. کتابخانه بزرگ و مجهز آن مکان مناسبی برای پژوهشگران علاقهمند در حوزه علوم انسانی و اجتماعی است. برای دسترسی به پژوهشگاه بایستی از خیابان شیخ بهایی وارد خیابان 64 ام شوید. پژوهشگاه در کنار مجتمع آ. اس. پ قرار دارد.
7- بنیاد ایرانشناسی: این بنیاد تازه تأسیس دارای موزه و کتابخانه بزرگی است که مراجعه عموم به آن آزاد است. اکثر منابع مرتبط با تاریخ و فرهنگ ایران در این کتابخانه یافت میشود. استفاده از این کتابخانه رایگان است. آدرس بنیاد ایرانشناسی در غرب خیابان شیخ بهایی، بلوار ایرانشناسی است.
8- بوستان سید جمالالدین اسدآبادی، در غرب خیابان شیراز جنوبی
9- بوستان سئول در شمال خیابان ملاصدرا
10- موسسه ژئوفیزیک و تاسیسات زلزلهنگاری دانشگاه تهران، در خیابان شیخ بهایی بالاتر از بیمارستان بقیه الله
11- مدارس شیخ بهایی، مفید 3 و علامه طباطبایی از مدارس معروف تهران در خیابان ملاصدرا قرار دارند.
12- مسجد بقیه الله، از مساجد تازه ساز منطقه در خیابان شیخ بهایی است که یکی از مراکز فرهنگی- مذهبی این محدوده محسوب میشود.
13- موسسه آموزش عالی خاتم در خیابان شیراز شمالی، خیابان حکیم اعظم.
14- مرکز خرید سئول، که همان میدان شیخ بهایی است.
15- بستنی منصور، خیابان ملاصدرا پس از چهارراه شیراز، یکی از مکانهای دوست داشتنی برای کسانی که اهل شکمگردی باشند. اینجا یکی از قدیمیترین بستنی فروشیهای تهران است.
بستنی منصور
تاریخچه محدوده ملاصدرا، خیابان شیراز و شیخ بهایی
این سه خیابان در محدوده ونک و منطقه سه تهران قرار دارند. البته هر دو خیابان شیخ بهایی و خیابان شیراز در جنوب بزرگراه همت جزء منطقه 6 محسوب میشوند. محله ونک 21984 نفر جمعیت دارد. از شمال به تقاطع بزرگراه چمران و خیابان سئول، از جنوب به بزرگراه همت، از غرب به بزرگراه چمران و از شرق به خیابان شیخ بهایی و سئول محدود میشود. مساحت آن به طول کلی 2348006 متر مربع است و 7% منطقه سه را تشکیل میدهد.
در نقشهای که از قرن ششم باقی مانده ونک یکی از روستاهای قصران ری است. این روستا از قناتهای اوین دارای حقابه بوده و باغها و زمینهای زراعی بسیاری داشت. در سال 1250 شمسی و دوره ناصرالدین شاه که تهران سر و سامانی گرفت و چند دروازه برای آن ساخته شد، ده ونک و زمینهای اطراف آن هم به چشم آمدند. میرزا یوسف خان مستوفی الممالک این زمینها را از شاه خرید. ونک به داشتن درختان توت و انار و زالزالک معروف بود. زالزالک آن در تهران خواهان زیادی داشت و شعر بدو بدو زالزالک دارم، زالکه، زالزالکه مال باغ ونکه در فصل زالزالک در خیابانهای تهران طنین انداز میشد.
نقشه قدیمی ونک
در سال 1313 املاک ونک در دفاتر اسناد رسمی که به تازگی شکل گرفته بودند ثبت شدند. تا سال 1315 و ساخت خیابان پهلوی (ولیعصر کنونی)، ونک چندان در دسترس نبود و بعد از این هم تا سالها این خیابان محل دسترسی محلههای ونک به شهر تهران بود. با این حال خیابان شیرازی در زمان رضاشاه هم جزئی از شهر تهران به حساب میآمد.
گسترش شهر تهران در سالهای دهه 30 و 40، باعث شد تا ونک به عنوان منطقهای خوش آب و هوا و مناسب برای ساخت و سازهای شهری در برنامهریزیهای شهرداری تهران قرار بگیرد. در سال 1338 کشت و کار در منطقه ممنوع شد و خاندان مستوفی بسیاری از زمینهای خود را فروختند. مقدار زیادی از زمینها به "فیروزگر"ها از خانوادههای زرتشتی ساکن محله ملاصدرا داده شد و بعد تعداد بیشتری از آدمهای معروف و سرمایهدار آن زمان زمینهای آنجا را خریدند. بنای اولیه و ابتدایی خیابان ملاصدرا و قسمتهایی از شیخ بهایی در این هنگام گذاشته شد. تقریبا خیابان شیراز هم به بافت شهری متصل شده بود. خانوادههای ثروتمند در آن ویلاهای بزرگ و مجهزی ساختند و مجتمعهای این خیابان بود که ونک را به شهر تبدیل کرد. در سال 1339 خیابان شیراز و چند خیابان دیگر که در آن زمان جز شمال شهر تهران بودند آسفالت شد.
پیشرفت محدوده ملاصدرا، شیراز و شیخ بهایی به سالهای دهه چهل و پنجاه باز میگردد. در سال 1342 تاسیسات آب تهران و مخزن ونک ساخته شد و یک نقشه کلی برای ونک آماده گردید. نقشهای که ساختمانهای بلند و مهمی را که به تهران شکل و شمایل یک شهر مدرن را بدهد در بر داشت. به همین منظور در سال 1345 انستیتوی تکنولوژی راه و ساختمان ونک تاسیس شد. طرح آسمانخراشهایی که امروز در شیخ بهایی به چشم میخورد هم در این سالها ارائه گردید. برج آ. اس. پ یا کوی نوبنیاد ونک از سال 1349 آغاز به ساخت کرد و در سال 1354 با داشتن امکانات رفاهی متنوع برای ساکنان آن افتتاح شد. هنوز هم این برج از بهترین برجهای مسکونی تهران است.
برجهای آ اس پ در حال احداث
در قسمتی که اکنون به اسم شیخ بهایی شناخته میشود دشتی بزرگ وجود داشت. در طرح گسترش تهران و مدرنسازی آن قرار بود که خیابانی عریض و طویل ساخته شود برای همین بین سالهای 1345- 1347 درختان خیابان شیخ بهایی برای ایجاد این بلوار قطع شد. درختانی که قدمت بسیاری داشتند و هنوز بازماندگان آن در ده ونک و بوستان باغ ایرانی و بعضی کوچه پس کوچههای محل دیده میشود. حالا همه چیز برای ایجاد یک محله مدرن آماده بود.
طرحهایی که برای ساختن آپارتمانها و برجهای بلند در این منطقه وجود داشت باعث شد تا افرادی که به اروپا و آمریکا مهاجرت کرده بودند برای زندگی در برجهای بلند و جدید با خدمات رفاهی گوناگون علاقهمند شوند. همین امر بافت اجتماعی و فرهنگی محدوده شیخ بهایی و شیراز را معین کرد.
در اواسط دهه پنجاه، شهردار تهران در محلی در خیابان ملاصدرا اولین فروشگاه سازمان گوشت کشور را برای عرضه محصولات پروتئینی مردم تهران راه اندازی کرد. این محله در بین مردم به گوشت خونه معروف شده بود.
در سال 1354 شهردار تهران و سئول با هم دیداری داشتند. در این دیدار هر دو طرف به تفاهم رسیدند تا یکی از خیابانهای شهرهای خود را به نام پایتخت شهر مقابل نامگذاری کنند. در آن زمان هر دو خیابان تهران و سئول چندان پیشرفته نبودند ولی در اندک زمانی هر دو خیابان در هر دو کشور تبدیل به خیابانهای مهم تجاری و اداری شدند و بهای ملک در آنها بالا رفت. خوب است بدانید که سفارت کره جنوبی اکنون در خیابان شیخ بهایی، خیابان دانشور غربی قرار دارد. بوستان سئول نیز به تازگی برای یادبود روابط دوستانه ایران و کره جنوبی افتتاح شد.
بوستان سئول
پس از انقلاب از سال 1358 مجوزها برای ساخت و ساز داده شد. در سال 1359 ونک به بخشهای مختلفی تقسیم شد. مردم زیادی برای تصاحب زمین به محدوده ملاصدرا و گوشت خونه ریختند و بناهای کوچکی در زمینهای شمال ملاصدرا ساختند.
پس از انقلاب طرح مجتمعهای مسکونی ونک پارک در شرق شیخ بهایی و شمال ساختمانهای آ. اس. پ پیگیری شد و از سال 1367 تا 1380 فازهای مختلف آن به بهرهبرداری رسید. پس از انقلاب ساخت و ساز در این محدوده بسیار بالا رفت و در اوایل انقلاب ساخت و سازهای بیرویه شهرداری را مجبور به دخالت در روند ساخت و سازها کرد.
پس از انقلاب و گسترش چشمگیر این محدوده نیاز بود که بر خیابانهای جدید اسم گذاشته شود. به همین منظور اسامی ملاصدرا و شیخ بهایی برای نامگذاری دو خیابان اصلی و جدید و بر اساس مشاهیر علم و ادب ایران انتخاب شد. (مطالب سابقه تاریخی برگرفته از کتاب محله ما جلد 37، ونک)
مطالب بیشتر:
